نباید از گرانی دلار بترسیم

7 خرداد 92

دکتر بهمن آرمان در گفت و گو با «شهروند»:

نباید از گرانی دلار بترسیم

حمید رضا عظیمی/ گروه اقتصادی/ کارشناسان حوزه اقتصاد معتقدند هر چند مجلس شان قانون گذاری دارد اما دخالت آن در امور ریز و درشت کشور، همیشه به صلاح نیست بلکه در مواردی به این دلیل که نمایندگان از ساختار ها و موضوعاتی که در بانک مرکزی یا نهادهای دیگر می گذرد، به صورت دقیق اطلاع ندارند، مصوبه های آنها ممکن است تبعات ناخوشایندی نیز به همراه داشته باشد.

هفته پیش مجلس شورای اسلامی در مصوبه ای، تعیین قیمت ارز را بر عهده شورای عالی پول و اعتبار گذاشت، اما هر چه از آن روز بیشتر گذشت و کارشناسان اقتصادی در رسانه های مختلف نظرات خود را اعلام کردند، زوایای پیدا و پنهان این مصوبه  و ایرادات کارشناسی آن، بیشتر نمایان شد. اوایل این هفته نیز محمود بهمنی به عنوان مسوول دستگاه سیاستگذار پولی و ارزی در برابر این مصوبه موضعگیری و تاکید کرد:تعیین سیاست‌های ارزی برعهده ماست و نیازی به مصوبه مجلس ندارد. او افزود: مسایل بانک مرکزی محرمانه است و واگذاری تعیین نرخ ارز به شورای پول و اعتبار از نظر اصولی درست نیست که بخواهیم هر هفته به مجلس برویم و تمام اتفاقات را گزارش کنیم.

درباره این موضوع و دیگر مسایل اقتصادی با دکتر بهمن آرمان، اقتصاد دان گفت و گویی را انجام داده ایم.آرمان مهم ترین نقد خود را به وزارت صنعت، معدن و تجارت معطوف کرد و این وزارتخانه را که بیشتر جانب بازرگانی دارد، «وزارت تجارت»خواند. در ادامه مشروح گفت و گوی «شهروند» با او را می خوانید.

شما با مصوبه مجلس درباره تعیین نرخ ارز توسط شورای پول و اعتبار موافقید؟

به طور قطع با این موضوع مخالفم و آن را بدون پشتوانه علمی و کارشناسی می دانم. بر پایه مطالعات شخصی معتقدم بیشتر تحولات بازار پول که برابری های ارزی در سطح دنیا نیز جزو آن است در لندن رقم می خورد.تعیین قیمت ارز نه برای ایران که برای تمامی کشورها در داخل مرزهای آنها اتفاق نمی افتد. قیمت ارز ابزاری بسیار مهمی است که از سوی بانک های سرمایه گذار بزرگ که اصل آنها آمریکایی و مقرشان انگلستان است، تعیین می شود.حجم مبادلات آنها بیشتر از یک تریلیون دلار در سال است. معتقدم اگر این بانک ها بر اساس منافعشان، دستور سیاسی از کشورهای مبدا خود داشته باشند، می توانند نرخ برابری ریال و دلار را در سطحی بالاتر از این تنظیم کنند.

نمونه چنین موضوعی «جرج سوروس» سرمایه گذار  و بورس باز آمریکایی است که برای نشان دادن قدرت خود به کشورهای آسیای جنوب شرقی، با سرمایه ای حدود 10 میلیارد دلار، بازار سهام در کشورهای این منطقه را به هم زد.اقتصاد ما به شدت به نفت وابسته است و از این ناحیه آسیب پذیر هستیم. با این اوصاف اینکه گفته شود شورای پول و اعتبار قیمت ارز  را تعیین کند، ناشی از کم اطلاعی است. شاید برای شما جالب باشد که گردش مالی لندن سه برابر نیویورک است و اگر آنها تصمیم بگیرند نرخ برابری دلار در قبال ارزها را افزایش دهند کار ساده ای است.

عده از کارشناسان با این مصوبه مخالف هستند، اما نه به این دلیل که قیمت ارز خارج از مرزها مشخص می شود بلکه به این دلیل که ارز را یک کالا می دانند و معتقدند باید قیمت آن مطابق قانون عرضه و تقاضا تعیین شود. نظرتان درباره این موضوع چیست؟

ما طبق قانون برنامه پنج ساله سوم یعنی در دولت آقای خاتمی،این اجازه را داشتیم که قیمت برابری ریال با دلار را متناسب با نرخ تورم تغییر دهیم.این موضوع در آن مقطع در اختیار دولت بود، اما خارجی ها با چنین کاری مخالف بودند و نظر خود را بر دولت ایران تحمیل کردند.نرخ برابری دلار و سایر ارزها در مقابل ریال در جهت منافع آنها بود.آنها با این کار تولید کالا را در ایران کم صرفه کردند و واردات کالاها حتی میوه را به ایران رواج دادند. بنابراین آنچه در حال حاضر اتفاق افتاده، ایجاد حبابی است که به طور مصنوعی در کشور ما به وجود آمده است. البته این را نباید فراموش کنیم بالارفتن ارزش برابری ریال با دلار، فرصتی را برای ما به وجود آورده که باید از آن استفاده کنیم. این موضوع در حالت کلی مفید است، اما متاسفانه وزارت صنعت، معدن و تجارت که من آن را فقط وزارت تجارت می نامم، باعث شد در حوزه های حساس برابری های نابه جا ایجاد شود. به عنوان نمونه نرخ برابری ارز برای واردات ماشین آلات و فناوری نباید بالا باشد که در ایران بالاست، در حالی که ما باید پایین ترین نرخ برابری ارز  را برای واردات این نیازهای اساسی اختصاص دهیم تا بتوانیم به واسطه ورود ماشین آلات، فناوری و تجهیزات، اشتغال پایدار ایجاد کنیم و به افزایش تولید و رشد اقتصادی دست یابیم. از نظر من این نوع رفتار، تاریک ترین نقطه عملکرد، وزارت تجارت است.

بازار ارز به دلیل نابه سامانی های آن تبدیل به بازار مکاره شده است. به نظر شما چطور می توان این بازار را سامان داد؟

به نظر من درکشوری که بیش از 15 سال دارای نرخ تورم دورقمی بوده، نمی توان نرخ ارز را ثابت نگه داشت. بنابراین آنچه در حال حاضر اتفاق افتاده است، بازار حبابی بوده که البته از ابتدا وجود داشته است. از سوی دیگر معتقدم باید بگذاریم بازار با ساز و کار خود عمل کند. به عنوان نمونه گفته می شود نرخ برابری ریال با دلار 3200 تا 3800 تومان است یا هر مبلغ دیگر، حالا پرسش من این است اگر کسی به بازار مراجعه کند و برای رفع نیازهای خود مانند ورود فناوری یا هر نیاز دیگر، 10 میلیون دلار ارز نیاز داشته باشد آیا بازار قادر است این مقدار ارز را در اختیار او قرار دهد؟ به طور قطع می گویم خیر. بنابراین قیمتی که در بازار وجود دارد مصنوعی و غیر قابل حمایت است.

باید توجه داشته باشیم که بدون رفع تحریم های فعلی و مشکلات ناشی از آن، امکان توسعه اقتصادی وجود ندارد.تصورم این است که ابتدا باید این مشکلات حل شود، بعد بتوانیم به موارد دیگر بپردازیم.

با این اوصاف به این زودی نباید انتظار دلار ارزان را داشته باشیم، درست است؟

باید بپذیریم حتی در صورت رفع سوءتفاهم های موجود بین کشورمان و جامعه بین الملل، دیگر قیمت دلار، رقم های قبلی نخواهد بود. هر دولتی که در ایران بر سر کار آید، به ناچار باید به نرخ بالاتری برای دلار تن بدهد.البته نباید از گرانی دلار ترسید، زیرا این موضوع در راستای منافع ملی و باعث شکوفائی اقتصاد کشور خواهد بود.

اشاره شما به نمونه هایی مانند چین و ژاپن است که طی سال های متمادی بر اساس یک سیاست ارزی، یکی ارزش یوان و دیگری ین را در مقابل دلار کاهش داده و موفق هم بوده اند که البته عده ای  این سیاست ها را مخرب می دانند.نظر شما درباره این موضوع چیست؟

فرقی نمی کند کجا باشد، این موضوع که کاهش ارزش پول ملی به شکوفایی اقتصادی می انجامد، سیاستی امتحان پس داده است. آمریکا این کار را انجام داده و موفق هم بوده است. این کشور برای افزایش حجم صادرات خود مجبور شد 45 درصد از ارزش دلار  را در زمانی کمتر از یک سال بکاهد.

در ایران هم این سیاست پاسخ می دهد. نباید کاهش ارزش ریال در مقابل دلار را عامل سرشکستگی خود بدانیم. بر اساس سیاست اقتصادی درست می توان از این موقعیت به خوبی استفاده کرد. هر چند ممکن است در ابتدا، فشارهایی بر اقتصاد وارد شود، اما این آغاز بهبودی شرایط اقتصادی ایران خواهد بود. آنهایی که از کاهش ارزش ریال در مقابل دلار به عنوان نکته ای منفی یاد می کنند، به دنبال استفاده سیاسی از چنین ابزاری هستند. این افراد که خود را اقتصاد دان می دانند که به نظر من نیستند به دلیل آموزه ها یا اهداف نادرست چنین برداشتی دارند. نمی شود فردی که کارشناسی ارشد مهندسی در دانشگاه صنعتی شریف گرفته، بعد از دوسال اقتصاد دان شود. در این حوزه حتی آنها که برنده جایزه نوبل اقتصاد بوده اند، ادعای اقتصاد دان بودن را ندارند. این افراد با دیدگاه های سیاسی که هیچ مبنای علمی ندارد، این نوع مسائل را مطرح می کنند.

کاهش قیمت ریال در مقابل دلار در شرایطی ثمر بخش است که به صادرات بپردازیم؟ چنین شرایطی در کشور ما هست؟

وضعیت مان خیلی مناسب نیست، اما بد هم نیست. در مورد تولید کالا صادراتی، اقدامات زیادی انجام نداده ایم، اما دارای قابلیت های فراوانی هستیم. هم اکنون شاهد هستیم در مرز ما با عراق، افغانستان و کشورهای تازه استقلال یافته، کامیون پس از کامیون، کالاهای ساخت داخل را به این کشورها انتقال می دهند. بنابراین امکان صادرات داریم و در این امر توانسته ایم از این ابزار تا حدودی استفاده کنیم یا در زمینه پتروشیمی؛ هر چند بازهم نوعی خام فروشی است، اما موفق بوده ایم.

در حوزه صنایع استراتژیک مانند فولاد، آلومینیوم و مس که وزارت صنعت باید اقدامی انجام می داده، بسیار ضعیف عمل کرده ایم.در کارخانه بزرگی مانند فولاد مبارکه، طرح شهید خرازی به حالت تعلیق در آمده است.در ذوب آهن طرح تولید ریل آهن به نام طرح شهید کاظمی را به تعلیق در آوردیم، در فولاد خوزستان به عنوان بزرگترین تولید کننده  شمش فولاد کشور طرح تولید 5 میلیون تن را به معلق کردیم. فولاد خرمشهر هم به همین صورت. این کارها جلوی صادرات را گرفته است و امیدواریم این مسائل حل شود.